گزارش قتل خاشقجی؛ ژست حقوق بشری بایدن در لفافه تطهیر آل سعود - گلچینی از بهترین ها

به گزارش گلچینی از بهترین ها، گزارش قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار منتقد سعودی طوری طراحی شده که ضمن دریافت انگشت اتهام به سمت ولیعهد سعودی امکان حاشا کردن را هم به او بدهد.

گروه بین الملل گلچینی از بهترین ها- دولت جو بایدن دیروز در گزارشی نقش محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را در ترور بی رحمانه جمال خاشقجی، روزنامه نگار و منتقد برجسته حکومت عربستان سعودی را فاش و بیان کرد این قتل به دستور مستقیم او انجام گرفته است.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و دنیا را در کانال تلگرامی گلچینی از بهترین ها بخوانید. (کلیک کنید)

انتشار گزارش به دستور کنگره پس از تماس تلفنی رئیس جمهور جو بایدن با پادشاه سعودی، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود در روز پنجشنبه انجام شد. این گزارش چهار صفحه ای با عنوان ارزیابی نقش دولت سعودی در کشتن جمال خاشقجی توسط آریل هاینس، مدیر اطلاعات ملی از طبقه بندی محرمانه خارج شد.

جدیدترین خبرها و تحلیل های ایران و دنیا را در صفحه اینستاگرامی گلچینی از بهترین ها بخوانید. (کلیک کنید)

بخش ابتدایی گزارش به صراحت محمد بن سلمان را آمر به قتل روزنامه نگار منتقد سعودی معرفی می نماید: ما چنین ارزیابی می کنیم که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای نقشه عملیاتی جهت دستگیری یا کشتن جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی در استانبول ترکیه مجوز صادر نموده است.

با این حال محتوای این سند حاوی واقعیت هایی قبلاً ناشناخته درباره نقش بن سلمان در صدور دستور اجرای این عملیات ترور نیست هر چند که انتشار رسمی آن به واقعیت هایی که قبلاً به صورت پراکنده در رسانه ها منتشر شده بود وزن و اهمیت می دهد. به علاوه لحن گزارش ظاهراً به گونه ای عامدانه طوری طراحی شده که ضمن دریافت انگشت اتهام به سمت ولیعهد سعودی، دیوار حاشا را برای او کوتاه نکند.

مثلاً در جایی از این سند اطلاعاتی که به شرح درباره نحوه استنتاج نتیجه نهایی گزارش می پردازد، لحن جملات-احتمالاً به عمد- از حالت مستند و فکت محور فاصله گرفته و تا اندازه ای قالب تفسیری به خود گرفته است. در آن بخش چنین آمده است: بر اساس این که ولیعهد [عربستان] بر همه تصمیم گیری ها در این کشور پادشاهی نظارت دارد، با توجه به دخالت مستقیم یکی از مشاوران اصلی و گروهی از اعضای کادر حفاظت محمد بن سلمان در عملیات مورد نظر و نیز با توجه به این موضوع که ولیعهد از به کارگیری اقدامات خشونت آمیز برای خاموش کردن مخالفان در خارج از کشور، از جمله خاشقجی حمایت نموده است، ما به این ارزیابی رسیدیم.

هر چند که در گزارش های اطلاعاتی که از حالت محرمانه خارج شده و در دسترس عموم قرار می گیرند معمولاً به جهت تحفظاتی که برای لو نرفتن روش های گردآوری اطلاعات وجود دارد امکان شرح دقیق درباره اینکه چه مستنداتی با چه روش هایی مورد تحلیل نهاده شده اند میسر نیست اما دست کم اشاره به اینکه جمع بندی های نهایی از تحلیل مستندات و داده های عینی به دست آمده اند و نه قضاوت های تفسیرپذیر ذهنی، نه تنها بلامانع بلکه قابل توصیه است.

با در نظر دریافت اصل بالا، اگر بتوان فاقد جزئیات بودن گزارش قتل خاشقجی را توجیه کرد اینکه کل ساختمان استدلال آن روی گزاره های تفسیرپذیری مانند نظارت محمد بن سلمان بر تمام امور کشور یا دخالت مشاور او در قتل بنا شده توجیه پذیر به نظر نمی رسد.

آنچه فرضیه تعمدی بودن لحن ضعیف و گریزپذیر گزارش را تقویت می نماید این است که گزارش های چند ماه پیش رسانه های آمریکا حاکی است که نهادهای اطلاعاتی آمریکا به خصوص سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) اسناد مهمی درباره اینکه قتل به دستور بن سلمان اجرا شده در اختیار داشته اند و مدت زمان زیادی را به تحلیل آن اختصاص داده اند.

مثلاً روزنامه واشنگتن پست 10 اکتبر 2018 گزارش داد که دستگاه های اطلاعاتی آمریکا فایل هایی از تماس های شنودشده مقام های سعودی در اختیار دارند که در آنها درباره ربودن جمال خاشقجی از منزلش در شهر مک لین واقع در ایالت ویرجینیا بحث شده است. به علاوه نوامبر 2018، چندین روزنامه آمریکایی از جمله نیویورک تایمز و واشنگتن پست گزارش دادند سیا بعد از تحلیل منابع مختلف اطلاعاتی از جمله تماس تلفنی محمد بن سلمان و برادرش (که در آن موقع سفیر عربستان در واشنگتن بود) با درجه اطمینان بالا به این جمع بندی رسیده که ولیعهد سعودی آمر قتل خاشقجی است.

این مسئله مورد توجه مجتهد افشاگر معروف اسرار آل سعود هم نهاده شد. او بلافاصله بعد از انتشار گزارش مذکور در توییتر نوشت: این مهم است که سیا اطلاعات مستقیمی از تماس ها و پیامک های میان محمد بن سلمان و خالد بن سلمان معاون وزیر دفاع عربستان (برادر محمد بن سلمان) و سعود القحطانی مشاور سابق ولیعهد سعودی و ... دارد و همه واقعیت ها آن چیزی نیست که در گزارش آمده است.

اما دولت آمریکا چه انگیزه های احتمالی از رسمی کردن اتهام علیه محمد بن سلمان و همزمان فراهم کردن نوعی چتر حمایتی برای او و حفاظت از او در برابر ضربات بیش از حد دارد؟ روزنامه وال استریت ژرونال در پاسخ به سئوالی مشابه به نقل از بعضی مقام های آمریکایی نوشته اینکه دولت بایدن، محمد بن سلمان را به مشارکت در قتل متهم کرد اما تصمیم گرفت او را شخصاً تنبیه نکند نشان دهنده این است که آمریکا امیدوار است رابطه اش با عربستان سعودی را بازسازی کند نه تخریب.

این تحلیل البته شرح واضحات است، زیرا اینکه دولت آمریکا در مقطع حاضر با توجه به مسائل جنگ یمن، مسئله ضرورت همکاری عربستان سعودی و آمریکا علیه ایران و تحولات منطقه دنبال به هم زدن روابطش با عربستان سعودی یا ایجاد تنش در آن نیست آنقدر واضح است که نیازی به هیچ شرح دیگری ندارد.

درک رفتار امروز دولت بایدن مستلزم به یاد آوردن بافتی است که قتل خاشقجی در سال 2018 رخ داد. این قتل، با ابعاد دنیای اش لطمه عظیمی به آبروی آمریکا به عنوان کشوری که خودش را داعیه دار حقوق بشر معرفی می کرد و کشورهای دیگر را در این زمینه تحت فشار قرار می دهد وارد آورد.

سبک رفتار دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا که وقایع پشت پرده نظام حاکمیتی کشورش را بدون بزک به نمایش می گذاشت صدای این طبل رسوایی را بلندتر می کرد.دونالد ترامپ بارها در آن موقع در مصاحبه های مختلف در پاسخ به اینکه دولت او چه اقدامی علیه عربستان سعودی و محمد بن سلمان ممکن است انجام دهد بدون آنکه کوشش کند تا زمان افتادن آب ها از آسیاب پشت نقاب های حقوق بشری پنهان گردد-سیاستی که اروپایی ها عیناً در همان زمان در واکنش به قتل خاشقجی در پیش دریافتد- گفت که ریاض مشتری سلاح های آمریکا است و این پرونده نباید در معاملات تسلیحاتی با سعودی ها خلل وارد کند.

البته قابل اثبات است که عامل برجسته در این رفتار ترامپ نه شخصیت او بلکه رفتار هیئت حاکمه بود و او تنها آنچه سال ها دولتمردان آمریکا عملاً و در پشت پرده اجرا می کردند آشکارا جار می زد. مثلاً در یک سند وزارت خارجه آمریکا که سا ل2017 به رسانه ها درز پیدا کرد برایان هوک به صراحت برای رکس تیلرسون، وزیر خارجه وقت آمریکا نوشته که واشنگتن باید در سیاست خارجی خود از موضوع حقوق بشر فقط برای فشار بر کشورهای دشمن خود مانند ایران، چین، روسیه و کره شمالی استفاده کند و در قبال کشورهای همپیمان مانند عربستان سعودی، مصر و فیلیپین این مساله را نادیده بگیرد. برایان هوک در نوشته خود برای تیلرسون آورده است: باید با کشورهای دوست متفاوت از کشورهای دشمن رفتار گردد زیرا در غیر این صورت، آنها نیز به دشمن تبدیل می شوند و ما متحدان اندکی برای خود خواهیم داشت.

در چنین شرایطی، دولت بایدن احتمالاً دریافته که آبروریزی حقوق بشری مسئله خاشقجی برای آمریکا را جز با یک هیاهوی تبلیغاتی عظیم مانند طرح اتهام رسمی علیه محمد بن سلمان نمی توان برطرف و رجوع کرد؛ اما در عین حال، باید به سیاق گذشته مراقب بود که مسئله حقوق بشر، از حد ژست فراتر نرود و لطمه ای به منافع آمریکا وارد نگردد. این چنین است که می بینیم لحن گزارش به گونه ای است که راه را برای شانه خالی کردن محمد بن سلمان باز می گذارد.

گزارش اطلاعاتی آمریکا از طرف دیگر با محدود کردن مسئولیت این قتل به محمد بن سلمان در پی زودن این لکه ننگ از چهره کل حاکمیت عربستان سعودی و پنهان کردن سوابق این کشور در حمایت از تروریسم است.در حالی که ملک سلمان، پادشاه حکومت سعودی است و امکان اینکه اقدامی بدون اطلاع او انجام گردد وجود ندارد، مقام های آمریکایی با نوعی دوگانه سازی خیالی در کوششند ملک سلمان را چهره واقعی عربستان سعودی و محمد بن سلمان را نوعی ناهنجاری جلوه دهند.

این در حالی است که قتل و ترور مخالفان هنجار همیشگی در عربستان سعودی بوده تا جایی که روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی سال 2016 به عربستان سعودی به لقب داعش سفیدپوش داده و نوشته بود: داعش، مادر دارد: حمله [آمریکا] به عراق؛ اما پدر هم دارد: عربستان سعودی. حال آنکه دولت های آمریکا ترجیح داده اند از مسائل حقوق بشر به عنوان ابزاری برای فشار بر کشورهای غیردوست استفاده نمایند.