کنترل کیفیت علمی دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد توسط هیأت های تحریریه مجلات - گلچینی از بهترین ها

به گزارش گلچینی از بهترین ها، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در این دانشگاه می خواهیم هیأت های تحریریه قوی در مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد کنیم تا کنترل کیفی دستاوردهای علمی را برعهده داشته باشند.

به گزارش گروه علمی ودانشگاهی گلچینی از بهترین ها به نقل از روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در اولین جلسه کمیسیون انتشارات علمی شورای عالی پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی، گفت: کشورهای جهان در گذار از دانشگاه نخبگانی به دانشگاه گسترده، برای کنترل کیفی امور خود نظام های موازی ایجاد کردند که یکی از این نظامها نشر علمی است.

وی با اشاره به نظام نشر علمی در جهان، گفت: 6 کمپانی معروف در جهان اقدام به نشر علم می نمایند و این گونه نیست که نشر علمی در جهان یک نظام گسترده و بدون برنامه باشد، بلکه کاملاً برنامه محور و انحصاری است، به طوری که دو هزار مجله تحت پیکره الزویر و 2 هزار مجله توسط اشپرینگر منتشر می گردد و از 15 سال پیش که انتشارات مختلف با یکدیگر ادغام شدند، این نظام جدید به وجود اشپرینگر آمد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در کشور ما نگاه به مجلات علمی معیوب بود، توضیح داد: متأسفانه مجلات علمی در کشور ما به عنوان یک نظام نشر ملی دیده نشد و ما به صورت نقطه ای بدون آنکه هویت ملی ما در این روند حفظ گردد، به نشر جهانی متصل شدیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: کشورهایی پیشرفت کردند و به مرجعیت علمی رسیده اند، که نشر علمی ملی داشتند. ژاپن، کره جنوبی، فنلاند، فرانسه، روسیه و بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله کشورهایی هستند که نظام نشر ملی دارند و در این نظام فرهنگ های خاص خود را از جمله فرهنگ استناددهی، سبک ویراستاری و ... را رعایت می نمایند. به عنوان مثال چینی ها پرهیز دارند که به آمریکایی ها ارجاع دهند و این یک نظام نانوشته در فرهنگ نشر علمی آنهاست.

طهرانچی با بیان اینکه زمانی که شبکه نشر ملی شکل گرفت و مقوم شد، می تواند به نظام نشر جهانی متصل گردد، گفت: یکی از نکاتی که درباره مجلات علمی ما مطرح است، اعتبارزا نبودن آن است، چرا که مجلات ما فراوری اعتبار نمی کردند، بلکه اعتبارگیر بودند، در حالی که در نظام جهانی، مجلات از صفر آغاز و پس از فعالیت خودشان اعتبارزایی می نمایند. یکی از عیوب نشریات علمی در کشور ما این است که اعتبار خود را از مؤسسات بین المللی می گیرند و این اعتبار برای آنها انگیزه ای ایجاد نمی نماید که ترقی پیدا نمایند.

وی با بیان اینکه اقتصاد نشر در کشور ما یک اقتصاد ناکارآمد است، اضافه نمود: درآمد الزویر، اشپرینگر، تامسون رویترز و ... درآمد جدی اقتصادی است، در حالی که مجلات علمی ما به دلیل آنکه اقتصاد ندارند، با یارانه اداره می شوند که این موضوع باید در نظام نشر علمی دانشگاه آزاد اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اضافه نمود: گفتمان سازی و افزایش سطح علمی کشور از دیگر موضوعاتی است که در نظام نشر علمی دنبال می گردد، اما مجلات علمی ما در این حوزه پیروز نبودند و تنها به افزایش سطح علمی نویسنده منجر می گردد و ژورنالهای ما ملاک خوبی برای کنترل کیفی سطح دانش فراوریی و برون دادهای علمی نیستند.

طهرانچی با اشاره به الزام انتشار مقالات دانشجویان دکتری در مجلات خارجی، یادآور شد: بیست سال پیش زمانی که دوره دکتری در کشور ما ارائه شد، به دلیل آنکه نظام نشر ملی نداشتیم، کنترل کیفی دانشجویان دکتری را به نظام جهانی سپردیم و دانشجویان را ملزم کردیم مقالات خود را در مجلات خارجی چاپ نمایند و زمانی که دو داور جهانی این مقالات را تأیید می کردند، برای دانشگاه های ما ملاک ارزیابی علمی تلقی می شد، اما یکی از اشکالات این کار این است که ژورنالها با نگاه علمی به چاپ این مقالات نگاه می نمایند نه کار سرانجام نامه و رساله ای. ممکن است یک مقاله چند دستاورد علمی داشته باشد، اما ویژگی رساله در آن رعایت نگردد.

وی ادامه داد: نگاه اعتماد به مجلات خارجی برای کنترل کیفی دانشجویان دکتری به قدری افراطی طی شد که حاکمیت ژورنالهای دست چهارم و دست پنجم جهان را به دانشمندان خودمان ترجیح دادیم، در صورتی که در کشورهای دیگر ارزیابی دانشمندان خود را بیش از ژورنالها قبول دارند، البته موافق هستیم که مقالات دانشجویان دکتری در ژورنالهای بین المللی منتشر گردد، اما معتقدیم ابتدا باید نظام نشر ملی در کشور راه اندازی گردد تا گفتمان سازی و به وجود آمدن فرهنگ ارجاع این مجلات در کشور ایجاد گردد و پس از آن به سطح بین الملل توجه کنیم.

طهرانچی با اشاره به برنامه های دانشگاه آزاد اسلامی برای کنترل کیفیت علمی دانشجویان دکتری گفت: دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه گسترده است و در داوری رساله های دکتری اگر بخواهیم فقط به نظرات داوران دانشگاه ها بسنده کنیم، شیوه درستی نیست، بلکه این روند یک نظام موازی لازم دارد که این نظام موازی در کشورهای مختلف متفاوت است.

وی اضافه نمود: در دانشگاه آزاد اسلامی به این نتیجه رسیدیم که علاوه بر حفظ روند آنالیز رساله دانشجویان دکتری در هیأت داوران، هیأت های تحریریه قوی در مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد کنیم تا این مجلات علاوه بر نشر علم، راهنمایی علمی و کنترل کیفی دستاوردهای علمی دانشجویان دکتری را برعهده داشته باشند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: برای آنکه بدانیم دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی کفایت لازم را از لحاظ دستاوردهای علمی دارند، دانشجویان از مهرماه سال جاری ملزم به چاپ یکی از مقالات خود در مجلات دانشگاه آزاد اسلامی هستند که اگر اعضای هیأت تحریریه چارچوب رساله را تأیید و مقاله را چاپ کردند، پس از آن هیأت داوری دکتری نیز شاکله و جزئیات رساله را با دقت آنالیز کند.

وی ادامه داد: برای اینکه روند آنالیز مقالات و چاپ آن در مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با دقت و سرعت بیشتری انجام گردد، برای هر موضوع و اسکوپ باید حداقل دو ژورنال در دانشگاه آزاد اسلامی فعال باشد. معتقدیم که اگر این کار در دانشگاه آزاد اسلامی انجام دهیم، این دانشگاه با دارا بودن 40 درصد کل آموزش عالی کشور می تواند یک نظام نشر ملی راه اندازی کند تا کسانی که از این دانشگاه فارغ التحصیل می شوند، علاوه بر آنکه کیفیت علمی آنها توسط داوران رساله به اثبات رسیده، دستاوردهای علمی آنها نیز از سوی اعضای هیأت تحریریه مجلات علمی تأیید شده باشد.

طهرانچی گفت: با این مدل طراحی شده در دانشگاه آزاد اسلامی، 56 هزار دانشجوی دکتری که قرار است تا سه سال آینده فارغ التحصیل شوند، مورد کنترل و ارزیابی قرار می گیرند و این یک طراحی است که مطمئن خواهیم شد نظام دکتری دانشگاه آزاد اسلامی خوب عمل می نماید.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اینکه باید در نظام نشر ملی با زبان فارسی فراوری لغت کنیم و سبک نشری خود را داشته باشیم، گفت: یکی از آفت های ورود یک باره در نظام نشر جهانی، استفاده از زبان انتقاد یعنی زبان دوم به جای زبان تفکر، یعنی زبان مادری است، چرا که علم را می توان با زبان انتقال آموخت، اما تفکر علمی را نمی توان با زبان انتقال دریافت کرد، چرا که تفکر علمی با زبان مادری فراوری می گردد و زبان مادری بستر تفکرات نو و بدیع است.

وی توضیح داد: زمانی که دانشجویان و دانشمندان ما مستقیم از زبان خارجی و ترجمه ای استفاده نمایند، زایش سبک علمی در کشور عقیم می گردد و همه کشورهای پیشرو علم در جهان ابتدا به زبان مادری توجه داشتند. اگر زبان مادری نتواند زبان علم گردد، مردم پیشرفت نخواهند کرد.

طهرانچی تأکید کرد: نظام نشر ملی که دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال ایجاد آن است، فارسی نویسی، تمیزنویسی و خلق لغت های علمی است که به طور جدی پیگیری خواهیم کرد، چرا که نمی پذیریم این دانشگاه 600 عنوان کتاب و 400 مجله علمی داشته باشد، اما از داشتن سبک ادبی یکپارچه محروم باشد، بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی باید در حوزه نشر علمی سبک آفرین بوده و زبان علم را توسعه دهد.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه این دانشگاه می خواهد زبان علمی فارسی را توسعه دهد، گفت: برای تحقق این موضوع باید به دانشجویان صحیح نویسی بیاموزیم تا 400 نشریه علمی دانشگاه آزاد اسلامی به گونه ای ویراستاری شوند که تنها به چگونه نویسی تمرکز نداشته باشند، بلکه به چگونه فکر کردن هم توجه نمایند تا این نشریه ها بتوانند طریقه فکر صحیح را دیکته نمایند.

وی با تأکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی کوشش دارد در ایجاد نظام نشر ملی ادبیات فاخر را در ادبیات علمی به کار گیرد، گفت: می خواهیم سبک جدیدی از نشر علمی را تجربه کنیم. برای این کار ضعف های مجلات دانشگاه آزاد اسلامی را آنالیز و اصلاح خواهیم کرد تا بتوانیم طرحی نو ایجاد کنیم که مقوم دوره دکتری باشد. در این راستا سامانه مدیریت یکپارچه نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در حال راه اندازی است.

طهرانچی با اشاره به راه اندازی کمیسیون انتشارات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی گفت: این کمیسیون در حوزه محتوایی که وظایف معاونت های موضوعی است، ورود نخواهد کرد و چیدمان اعضای هیأت تحریریه مجلات علمی بر عهده معاونت هاست. کمیسیون انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه کار معاونت ها را پیگیری می نماید و به زبان نشر، رعایت استانداردها، دوره های چاپ مجلات و اسکوپ ها توجه خواهد داشت.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در مدل جدید نظارت بر مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، بر تشکیل شدن جلسات هیأت تحریریه و عملکردها کنترل خواهیم داشت و مجلات باید از جامعه علمی و مردم اعتبار خود را کسب نمایند. نظام اقتصادی این مجلات هم بر پایه منبع باز (open source) خواهد بود و در این مدل دغدغه اینکه مجلات علمی توسط مردم خوانده گردد، مهم است و این مجلات در فضای مجازی به صورت دسترسی آزاد و به صورت فیزیکی هم به اندازه اشتراک چاپ خواهد شد، بنابراین درآمد مجلات دانشگاه آزاد اسلامی به وسیله کسانی که می خواهند مقالات خود را چاپ نمایند، مقالاتی که اکسپت شده اند و فروش به مشترکان تأمین خواهد شد.

وی تأکید کرد: برنامه داریم تعداد مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی را از 400 عنوان به 600 عنوان برسانیم تا بتوانیم یک نظام نشر ملی بسیار قوی، متقن و خوب ایجاد کنیم. در این نظام همه نشریات با عنوان دانشگاه آزاد اسلامی ذیل آزاد پرس منتشر خواهد شد و واحدهای دانشگاهی نقش پشتیبان این مجلات را دارند.

طهرانچی در سرانجام گفت: مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی باید از موقعیت منطقه ای به ملی تبدیل شوند، چرا که می خواهیم وضعیت علمی دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی در کل کشور را از این طریق کنترل کنیم. برای این کار باید یک سند نشر علمی ملی نوشته گردد که این موضوع در دستور کار کمیسیون انتشارات علمی قرار گرفته است.