استروشن ؛ شهری با 2500 سال تمدن ایرانی در تاجیکستان - گلچینی از بهترین ها

به گزارش گلچینی از بهترین ها، استرَوشَن (به فارسی تاجیکی Истаравшан) در کوهپایه های شمالی رشته کوه های ترکستان واقع شده و یکی از شهرهای ولایت سغد در کشور تاجیکستان است. این شهر نزدیک خجند و رودخانه سیردریا و در کوهپایه های شمالی رشته کوه های ترکستان واقع شده و یکی از قدیمی ترین شهرهای تاجیکستان است. در دوره معاصر این شهر نزدیک به 120 سال در دست روس ها بوده است. نام های قدیمی این شهر عبارت اند از کورشکده، بونجیکت و اوراتپه، کیئوروپل، استروشنه، سروشنه و...

پیشینه و تاریخچه شهر

در 2560 سال پیش کورش بزرگ نخستین پایه گذار حقوق بشر دنیا و شاهنشاه ایران بزرگ، در مکانی که امروز شهر استروشن نهاده شده است، شهری بنا کرد که نامش کورش کده بود. این شهر برای پاسداری دولت هخامنشی در برابر بیابان گردان بادیه نشین شمال آسیای میانه بنا شده بود. شهری بود با برج و باروی راسخ که با 12 دروازه با خارج از شهر در ارتباط بود. در این شهر آتشکده بزرگی قرار داشت که به جای مانده آن را امروزه مغ تپه می گویند که در وسط شهر امروزی استروشن نهاده شده است.

دویست سال بعد اسکندر مقدونی در حمله به ایران به این شهر نیز رسید و سربازانش شهر را ویران کردند. از آنجا که استان سغد بسیار حاصلخیز است، شهر نو دوباره آباد شد و باز هم مرکز داد و ستد بازرگانی نهاده شد و جزو شهرهای مهم در جهت جاده ابریشم شد. آبادانی شهر سال ها ادامه یافت تا اینکه بار دیگر اعراب حمله کردند. پس از آن ها مغولان این شهر را خراب و با خاک یکسان کردند و پس از آن شهر اوراتپه نام گرفت تا اینکه در سال 2002 حکومت نو تاجیکستان نام شهر را به نام قدیمی خود یعنی استروشن برگرداند.

امروزه استروشن یکی از شهرهای بزرگ تاجیکستان و از مراکز ادب و فرهنگ این ناحیه است و پس از شهر خجند، مقام دوم را در استان سغد دارد.

مشاهیر

شبلی مشهور در ادبیات صوفی ایران زاده این شهر است. نام شبلی را در کارهای فریدالدین عطار نیشابوری (تذکره الاولیا)، جامی، سعدی و سایر ادیبان صوفی مسلک ایران زمین می بینیم.

افشین، شاهزاده ایرانی و دشمن بابک خرم دین، نیز از همین شهر بوده است. او با دسیسه های خلیفه عباسی بابک خرم دین را بدنام کرد و از میان برد. با آنکه افشین حیدر، پسر کاووس، از شاهزادگان ایرانی بود و تعصب شدیدی به آیین و آداب ایرانی داشت به وسیله عمال خلیفه اسیر و به بغداد آورده شد. وی در مذهب به روش مانی بود، ولی در عمل جزو بنده های خلیفه، آشوبگر و به ضدیت فرهنگ و آرمان دودمان خود برخاست.

به مناسبت 2500 سالگی بزرگداشت شهر باستانی استروشن، دولت تاجیکستان برنامه های بسیاری را به صورت نمایش تئاتر و پایکوبی و موسیقی به اجرا گذاشت. در زمان برگزاری جشن روی خرابه ها را به مساحت بیش از 2 هکتار پوشانده و آن را تبدیل به یک سن تئاتر نموده بودند و برنامه های هنری گوناگون از جمله پایکوبی ، گروه موسیقی، برنامه های مدرن و... برگزار کردند. برنامه ای که بی نهایت مورد توجه نهاده شد نمایش کورش کده بود که شاید بیش از 150 هنرپیشه در آن شرکت نموده بودند.

استروشن شهر دختر گشتاسب

همان گونه که پیش از این نیز گفته شد شهر استروشن از عهد باستان، شهری زیبا با تاریخ 2500 ساله و مرکز سواد و کسب هنر و علم و ادب است. میان پیران و سالمندان این روایت مشهور است که پادشاه ایران، گشتاسپ، دختری به نام روشن داشته، بسیار زیبا و صاحب جمال، روزی سخت بیمار شده طبیبان مصلحت دادند که او در جای شمال رو (محل وزیدن باد و نسیم روح بخش) چند وقتی زندگی کند. دختر شاه به سیر و گشت برآمده و روزی به چاروس (چهارراه) شمال رو آمد که بین دو بلندی واقع بود. در این مکان از طرف کوهستان باد و نسیمی روح بخش می وزید، نسیمی که به هنگام روز از طرف دشت عبور نموده و به هنگام شب به انسان حلاوت و روح تازه می بخشید. پس از استراحت در این منزل، روشن شفا یافته از پدرش خواهش می نماید در این مکان شهری بنا کند. پدر درخواست دخترش را با جان و دل پذیرفته و بین دو بلندی مغ و قله شهری بنا می نماید و نامش را استروشن (جای ایست روشن) می گذارد. بعلاوه در بسیاری از منابع و سرچشمه ها استروشن را گل روی زمین خوانده اند.